موضوع جلسه چهارم بررسی رابطه دین و دولت در طول تاریخ در جامعه‌های مختلف است. ما در اینجا تنها می‌توانیم به ذکر برخی نکته‌های عمومی و آوردن چند مثال روشنگر اکتفا کنیم.
ابتدا به جوامع کهن می‌پردازیم. جایی که الگوی رابطه دین و دولت در آن در عصرهای بعدی برای جامعه‌هایی چون ما تعیین‌کننده بوده است، مصر است. در بررسی خود به ایران باستان هم می‌پردازیم.
در ادامه توقفی می‌کنیم در قرون وسطای اروپایی و سپس در ایران در فاصله میان آمدن اسلام و انقلاب مشروطیت.
این بحث را که عصر جدید چیست و چه تحولاتی در آن بروز کرده، از جمله در رابطه دین و دولت، در جلسه دوم آغاز کردیم. در جلسه سوم به این موضوع پرداختیم. بحث در این باره را ادامه می‌دهیم و در بررسی خود به قرن بیستم که می‌رسیم درمی‌نگریم که برآمد جنبش‌های دینی در ربع آخر این قرن چه علت‌ها و پیامدهایی داشته است.
به این پرسش‌ها بیندیشید:
آیا اسلام دارای یک الگوی روشن و صریح برای حکومت‌گری است ؟
آیا برخورد شیعیان به دولت در همه دوره‌ها یکسان بوده است؟ (موضوع بحث)
رفرماسیون در مسیحیت چه پیامدهایی برای روابط دین و دولت در غرب مسیحی داشت؟
موضوعی برای انشا:
با روی کار آمدن صفویه رابطه علمای شیعه با دولت دستخوش چه تغییراتی شد؟
برای مطالعه:
عبدی کلانتری، اسلام، قدرت، و پارامترهای حکومت سکولار
محمدرضا نیکفر، سکولاریسم چیست؟