«و سخت می‌بالم به خویش که بیش از نیم قرن صدای مانا و پژواک صادق این همه بالندگی و هنرمندی بوده‌ام. تنها صداست که می‌ماند، پس بگذار این صدا برای همیشه دوران در این گنبد دوار بماند که ایرانی در کشاکش دهر و ایام بوده است و خواهد ماند. دولت عشق پاینده باد».
این کلمات، روایت مردی ست که از پیشکسوتان و نسل اول دوبله ایران است و بسیاری از مستندها و فیلم های پرمخاطب در ایران با صداگذاری او در یادها مانده است؛ درباره «پرویز بهرام» سخن می‌گوییم. مردی که به هنر و به‌ویژه به دوبله عشق می‌ورزید و جزو اولین دوبلورهای ایران محسوب می‌شود و یکشنبه پنجم خرداد ۱۳۹۸ درگذشت.
«پرویز بهرام» ۴ مرداد ۱۳۱۲ در بابل متولد شد. پدرش از هنرمندان گچ‌بری و آیینه‌کاری ایران بود که نمونه هنرهای ایشان در کاخ گلستان موجود است. «ایران شاداب» همسر پرویز بهرام است. همسری که پرویز از او به عنوان نعمت یاد می‌کند، بهرام سه فرزند به نام های آرش، کامبیز و نوشین دارد.
آغاز فعالیت حرفه ای هنری
پرویز بهرام از نوجوانی همزمان با تحصیل در مقطع دبیرستان با گروهی از دوستانش نمایش بر روی صحنه می‌بردند. اما او آغاز فعالیت جدی خود در زمینه هنر را این‌گونه روایت می‌کند: «وارد هنرستان هنرپیشگی و هنرهای دراماتیک دانشکده ادبیات شدم و پس از تعلیم زیر نظر مدرسان برجسته‌ای چون پروفسور کوئین بی و دیوید سین، در رشته کارگردانی، بازیگری و نویسندگی تئاتر فارغ التحصیل شدم».
او سپس با هم دوره‌ای‌های هنرستان مانند علی نصیریان، عباس جوانمرد، جعفر والی، جمیله شیخی، فهیمه راستکار، بیژن مفید و جمشید لایق، گروهی به اسم «هنر ملی» تشکیل می‌دهند و در زمینه تئاتر به فعّالیت می‌پردازند. او توضیح می‌دهد که در سال ۱۳۳۷ و همزمان با تاسیس تئاتر «آناهید» در کنار هنرمندان دیگری همچون محمدعلی کشاورز، سیروس ابراهیم‌زاده و مسعود فقیه کارهای نمایشی خود را ادامه داده است.
اما بهرام از زمانی که در دبیرستان بود وارد دوبله شد، در هنرستان هنرپیشگی با افرادی چون جعفر والی و هوشنگ لطیف‌پور که در هنر دوبله بودند، آشنا شد. روزی در لاله‌زار «ابوالقاسم رضایی» مستندساز و مسئول قسمت دوبله «ایران فیلم» بهرام را می‌بیند؛ از صدای او خوشش می‌آید و این‌گونه می‌شود که از بهرام برای دوبله دعوت می‌شود.
پرویز بهرام سال‌ها در زمینه دوبله فعالیت کرده است
بهرام در رابطه با اولین تجربه‌اش در زمینه دوبله می‌گوید: « اولین نقشی که دوبله کردم، ژان والژان در فیلم بینوایان نوشته ویکتور هوگو بود. پیش از ورود به دوبله در هنرستان هنرپیشگی فن‌بیان کار می‌کردیم. موسیقی هم با جواد معروفی کار می‌کردیم. تئاتر هم از جمله فعالیت‌هایمان بود. ما وارد دوبله که شدیم اکثرا هنرپیشه‌های تئاتر بودیم».
از تجربیات ماندگار این هنرمند می‌توان به دوبله شخصیت‌های «کاستر»، «ژان والژان» در سریال بینوایان، دوبله شخصیت‌های لورنس اولیویه در فیلم‌هایی مانند هِنری هشتم و آنتونی هاپکینز در تله‌تئاتر اتللو اشاره کرد، و همچنین مستندهای ماندگاری همچون مستند «جاده ابریشم». نکته جالب این است که بهرام هم دوبلور «اتللو» بود هم در تئاتر این اثر نقش آفرینی کرده بود.
بهرام در جای دیگری به عشق در دوبله تاکید می کند، به عقیده او یک دوبلور نباید به جنبه مادی کار نگاه کند و هر نقشی که بهش دادند باید در نهایت دقت و عشق‌ورزی انجام دهد. به اعتقاد این پیشکسوت، بیان خوب می‌تواند به نقش، زیبایی دهد.
اما نظر او درباره دوبله حال حاضر چندان مثبت نیست، بهرام ضمن اشاره به مادی‌گرایی در هنر دوبله می‌گوید: « اصلا از دوبله‌های الان راضی نیستم؛ نه به لحاظ کیفیت، نه به لحاظ صدا و نه به لحاظ فیلم‌های خوب جایگاهی ندارند. زمانی بود که دوبله ایران در دنیا اول بود و دوران طلایی‌اش بود اما الان دیگر این‌طور نیست».
پرویز بهرام در کنار همسرش ایران شاداب
«ابوالحسن تهامی‌نژاد» که خود دوبلور است، بهرام را «استاد» دوبله می‌داند و درباره کیفیت تجربیات او و نقش بازیگری در دوبله می‌گوید: «کسی که کار دوبله را شروع می‌کند در وهله اول باید بازیگر باشد. شما تمام بدن خود را برای بازگویی مطالب و احساسی که می‌خواهید به تماشاگر منتقل کنید نیاز دارید اما در دوبله منحصر می‌شود به صدای شما، و باید هنرپیشه قدری باشید تا تمام احساساتی که از دست و چشم و حرکات بدن به تماشاگر منتقل می‌شود را در بیان‌تان بیاورید و آن احساس را منتقل کنید».
وکالت و دوبله
اما این بازیگر تئاتر و مدیر دوبلاژ دانش‌آموخته کارشناسی حقوق قضایی و وکیل پایه یک دادگستری بود. پرویز بهرام دانش‌آموخته کارشناسی حقوق قضایی بود و تا چندی پیش نیز وکالت می‌کرد. او سال‌ها در زمینه درگیری‌های حقوقی مربوط به حق مولف فعالیت داشت.
بهرام در رابطه فعالیت به عنوان یک وکیل می‌گوید: «علت این‌که وکیل دادگستری شدم این بود که دیدم یک وکیل دادگستری باید خوب حرف بزند و خوب دفاع کند و من چون این خاصیت را در خودم دیده بودم این حرفه را انتخاب کردم. اگرچه الان بازنشسته شده‌ام، ولی بسیار از کار وکالت راضی هستم و جان بسیاری را از اعدام نجات دادم».
بهرام در گفت‌وگوی دیگری درد دلی می کند: « چون حرفه هنر هیچ تامینی در آن نبوده، تمام هنرمندان ما دو شغله هستند، من هم رفتم حرفه حقوق را دنبال کردم، سال‌ها است وکیل عدلیه هم هستم، البته کار اصلی من کار هنر و دوبله است، اما این طرف هم کار وکالت است و پرونده‌ای دارم».
بی‌مهری بالادستی‌ها
بهرام مانند بسیاری دیگر از هنرمندان مورد بی‌مهری مسئولان قرار گرفته بود. «ایران شاداب» همسر این دوبلور از زمانی بهرام که در سال ۱۳۹۳ به دلیل مشکلات کلیوی در بیمارستان بستری بود می‌گوید زمانی که بهرام در بیمارستان بستری شد، مسئولان به آنان گفتند که نگران مخارج نباشند اما نه تنها هنگام ترخیص هیچ کمک هزینه‌ای پرداخت نشد بلکه مورد بی‌مهری نیز واقع شدند.
به گفته ایران شاداب، یکی از همان آقایانی که در واحد دوبلاژ فعالیت می‌کند، گفته است: «مگر این‌جا دارالعجزه است که کمک کنیم، جمع کنید این پیرو پاتال‌ها را»!
ایران کشوری ست که در زمینه دوبله حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد. پرویز بهرام از غول‌های دوبله در ایران بوده است. طبیعی‌ست که در یک شرایط نرمال و طبیعی، امثال بهرام باید مدام قدر ببینند و مورد تقدیر قرار بگیرند. اما امروزه شرایط در ایران چنان غیرطبیعی‌ست که برخورد زشت و تحقیرآمیز با امثال پرویز بهرام اگرچه هنوز تعجب‌برانگیز است اما غیرقابل انتظار نیست و حتی شاید بتوان گفت از حکومتی که هنر را محدود و تحت کنترل می‌خواهد، بیش از این نمی‌توان انتظار داشت.
حکومتی که صدای زنان را در بهترین حالت مکروه می‌شمارد، طبیعی ست که ارج صدای مردان هم نشناسد و آن‌گونه که باید، اعتنا نکند.
پرویز بهرام در سال‌های آخر مورد بی‌مهری مسئولان بود
همسر مهربان پرویز بهرام، روایت دیگری از بی‌مهری مسئولان نیز دارد که آدم را از حجم هنرناشناسی آنان به حیرت وا می‌دارد: « یک روز به یاد دارم چندین سال گذشته آقای بهرام را به مراسمی دعوت کرده بودند که در آن مراسم یک کارت هدیه ۵۰ هزار تومانی به او داده بودند! که وقتی به خانه برگشت و من هدیه‌اش را دیدم، از او پرسیدم چرا گرفتی؟ حتی خودش هم مطلع نبود و اصلا متوجه نشده بود که داخل پاکت چیست؟ واقعا خجالت نمی‌کشند با پیشکسوتان این‌گونه برخورد می‌کنند؟ من با ۵۰ هزار تومان خرید روزانه‌ام را انجام می‌دهم. چه کسی آن‌ها را مجبور می‌کند که کارت هدیه بدهند، خوب ندهند تا آبروی خودشان هم نرود».
پرویز بهرام طی سال‌های آخر حیات خود با سرطان خون می‌جنگید. در اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ بیماری او به قدری شدت گرفت که این دوبلور معروف در بیمارستان بستری شد و بعد از چند روز از آی‌سی‌یو خارج شده و بنا بر اعلام پزشکان ادامه درمان را در خانه طی کرد. اما متاسفانه سرانجام پنجم خرداد ۱۳۹۸ در ۸۶ سالگی و در بستر بیماری درگذشت. یادش گرامی!