بینش و انگیزه

«محمد رعنا» اصرار داشت که «ساختمان آسیب اندکی دیده است و خیلی جدی نیست و برای صد سال باقی می‌ماند.» [۱]  کارگران که جمع شده بودند مضطربانه یکدیگر را نگاه ‌کردند، اما زمانی‌ که صاحب کارخانه تهدید کرد که دستمزد آن‌ها را قطع می‌کند، با اکراه به مجتمع پلازای‌ رعنا در داکا بازگشتند. چند ساعت قبل شکافی در ساختمان پنج طبقه ظاهر شد و کارگران‌ هراسان از ساختمان بیرون آمده و به خیابان ریخته بودند. [۲]  درست ۴۵ دقیقه پس از ورود کارگران به کارخانه، یکی از خاموشی‌های معمول بنگلادش کارخانه را در تاریکی فرو برد و ژنراتور‌های پشت بام به کار افتادند. [۳] ارتعاشات ناشی از ژنراتورها دیوارهای سست ساختمان را لرزاند و ساختمان به کلی فرو ریخت. این حادثه در ۲۴ آوریل ۲۰۱۳ به کشته شدن هزار کارگر و مجروح شدن تعداد زیادی منجر شد، مجروحانی که دیگر قادر به کار کردن نبودند. این فاجعه خشم جهانی را برانگیخت و جامعه جهانی خواستار تغییراتی بنیادی شد. [۴]

خیابان‌های پر پیچ و خم داکا پر از برج‌های بی‌قواره بتونی است که از میان بازارها و خانه‌های موقتی ِگلی سر برافراشته‌اند، ضوابط ایمنی در ساختن این برج‌ها کمتر رعایت شده و از مواد اولیه مناسب نیز استفاده نشده است. [۵] اغلب کارخانه‌های پوشاک کشور، بیش از چهار میلیون کارگر را در فضایی تنگ و نامناسب به کار گرفته‌اند و به تعبیر پاپ فرانسیس «بردگی کارگران» جریان دارد. [۶][۷] حتی زندانیان زندان‌های مخوف بنگلادش بهتر از آن‌ها تغذیه می‌شوند. [۸]

اصلاح‌طلبان از فقر استانداردهای ایمنی انتقاد و استدلال می‌کردند که کارگران در آتش‌سوزی‌های پی در پی نمی‌میرند، بلکه به «قتل» می‌رسند. [۹] یکی از فعالان حقوق کارگران به طعنه گفت: «حقیقتا دستاورد بزرگی برای صنایع پوشاک ایالات متحده است که توانست شرایط ظالمانه و وحشتناک کارگران در اوایل قرن بیستم را دوباره تکرار کند. [۱۰]  با همه این‌ها دولت واکنش در خور توجهی نشان نداد. وزیر دارایی در رابطه با فرو ریختن ساختمان رعنا پلازا در سال ۲۰۱۳ گفت: «…درباره مشکلات فعلی، خب البته فکر نمی‌کنم خیلی جدی است.  حادثه‌ای بود که اتفاق افتاد و ما قدم‌های لازم را برای این که دوباره تکرار نشود بر می‌داریم. برنامه‌های کاملا مفصلی داریم که با نظر مساعد همه روبرو خواهد شد.» [۱۱] علی‌رغم این وعده‌ها، در سال‌ پس از حادثه، ماهیانه بین یک تا چهار کارخانه دچار آتش سوزی شدند و از بین رفتند و صدها کارگر مجروح به جا گذاشتند. [۱۲] با توجه به این که ۱۰ درصد از نمایندگان مجلس [۱۳] و بسیاری از غول‌های رسانه‌ای، [۱۴] مالک کارخانه هستند، اصلاحات به کندی پیش‌ می‌رود و توافق‌های حاصله برای رعایت استانداردهای ایمنی، به سرعت فراموش می‌شوند. [۱۵][۱۶]

در نوامبر ۲۰۱۳، شش ماه پس از فرو ریختن رعنا پلازا، ۲۰۰هزار نفر کارگر اعتصاب‌کننده بدون هراس از گاز اشک‌آور و گلوله‌های لاستیکی راه‌ها را سد کردند. [۱۷] نهایتا، هراس از آسیب دیدن صنعتی که ۱۷ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد، [۱۸]  سبب شد که حداقل دستمزد ماهانه را  ۷۹ درصد افزایش دهند و آن ‌را به ۶۸ دلار برسانند. [۱۹] با همه این‌ها، آن چه واقعا سبب تغییر شد، واکنش بین‌المللی به فاجعه رعنا پلازا، همراه با کوشش‌های خستگی‌ناپذیر مرکز همبستگی کارگران بنگلادش بود. [۲۰]  ۱۷۵ تولیدکننده بین‌المللی، از جمله: آدیداس، پوما، زارا و فروت لوم در اثر فشارهای مداوم بین‌المللی و پوشش خبری رسانه‌ها مجبور شدند که حمایت خود را از بهبود شرایط کار و جلوگیری از فاجعه‌ای دیگر اعلام کنند. [۲۱]

اهداف و مقاصد

«کالپونا اکتر»، از مرکز همبستگی کارگران بنگلادش، در خرابه‌های کارخانه «تازرین» دنبال نشانه‌های نیم‌سوز شده شرکت‌های خارجی می‌گشت تا دریابد کدام یک از آنان با این کارخانه‌ها کار می‌کردند. او سال‌های طولانی برای ترغیب تولیدکنندگان به امضای موافقت‌نامه رعایت استانداردهای ایمنی برای جلوگیری از آتش‌سوزی کمپین می‌کرد، موافقت‌نامه‌ای که برای پنج سال به طور قانونی تولیدکنندگان را موظف می‌کرد که کاستی‌های ایمنی را رفع کرده و اتحادیه‌ها را تقویت کنند. تولیدکنندگان تمایلی به اجرای این طرح نداشتند و از آن حمایت نکردند، اما پس از فاجعه ریزش ساختمان، ۳۱ کمپانی و عرضه‌کننده کالا در طی چند روز آن را امضاء کردند. [۲۲] این موافقت‌نامه اکنون بیش از ۱۷۵ امضا دارد. [۲۳]  اکتر در این باره گفت: «ما متوجه شدیم که سهامداران برخلاف گذشته که از تصمیم‌گیری سر باز می‌زدند و این گونه حوادث را عادی تلقی می‌کردند، این بار مصمم هستند که از تکرار آن جلوگیری کنند. شرکت‌های دارنده مارک‌های معروف که این قرارداد را امضا کرده‌اند، این بار نمی‌توانند از اجرای آن شانه خالی کنند.» [۲۴] طرفداران موافقت‌نامه معتقدند که این قرارداد موازنه قدرت را به نفع کارگران به هم زده است.[۲۵] آن‌ها می‌پرسند که اگر غیر از این است، «پس چرا مارک‌های معروف با آن مبارزه می‌کردند؟». [۲۶]

هدف نهایی مرکز همبستگی کارگران بنگلادش، تضمین ایمنی در محیط کار و دستمزد عادلانه تعیین شد. اکتر معتقد است که تقویت اتحادیه‌ها حیاتی است، و بر این باور است که «اگر واقعا می‌خواهید از مرگ‌های آینده جلوگیری کنید، باید کارگران را در نظارت شریک کنید». [۲۷] در این موافقت‌نامه، برای اتحادیه‌ها نقشی‌ همتای امضاء‌کنندگان در نظر گرفته شده است تا از اجرای مفاد آن اطمینان حاصل شود. [۲۸]

رهبری

اکتر از سن ۱۲ سالگی، روزانه ۱۴ تا ۱۵ ساعت به عنوان وردست خیاط چرخ‌کار کار می‌کرد تا از پدر و مادر مریضش نگهداری کند. او اغلب دزدکی چند ساعتی در کف کارخانه می‌خوابید. اکتر برای چندین سال صادقانه باور داشت که «صاحب‌کاران مردم مهربانی هستند که به آن‌ها کارداده‌اند.»[۲۹] اما پس از آن که در کلاس‌های قانون کار شرکت کرد «تولدی دوباره یافت.» [۳۰]  «خدای من قانون وجود دارد… و چطور آن‌ها سر ما کلاه می‌گذاشتند.» [۳۱]  او می‌گوید که پس از آن «به سازماندهی پرداختم و هرگز از آن دست بر نداشتم.» [۳۲] در ۱۵ سالگی رئیس اتحادیه شد، اما به خاطر فعالیت‌های طرفدارانه و شدیدش اخراج شد. در سال ۲۰۰۱ او با همکاری تعدادی دیگر از فعالان، مرکز همبستگی کارگران بنگلادش را بنیان نهاد، سازمانی که خود را وقف ایجاد «جوی مطلوب برای افزایش تولید و کمک به اقتصاد ملی می‌کرد.» [۳۳] اکتر از این که در لیست سیاه تعدادی از کارخانه‌ها قرار گرفت، هراسی به خود راه نداد و از این که برای «صنایع پوشاک مشکل‌ساز شده بود» [۳۴]  بسیار خوشحال بود.

در سال ۲۰۰۵، «امین الاسلام»، کارگر سابق کارخانه تولید جین و از رهبران مورد احترام جامعه کارگری به اکتر پیوست، او به طرفداری سرسختانه از کنش بی‌خشونت و التزام به آن معروف بود. [۳۵]

اسلام مشکل همکاران کارگرش را مشکل خود می‌دانست و رنج آن‌ها مانند رنج خود او بود. او همچنین تصمیمی راسخ برای مبارزه برای حقوق کارگران داشت و اصرارداشت که «می‌خواهم کار کنم و کار عشق من است.» [۳۶] باعث تعجب نبود که بسیاری از کارگران می‌خواستند «اسلام نماینده آن‌ها در حل اختلافاتشان با مدیریت باشد. دفتر او همیشه پر از کارگر بود.» [۳۷]

اکتر و اسلام، علی‌ر‌غم محبوبیتشان و شاید حتی به خاطر آن، دائما مورد تهدید قرار می‌گرفتند و  بازداشت می‌شدند. تلاش برای اصلاح صنایع پر سود ولی ناشفاف پوشاک در بنگلادش، با خطر بسیار توأم است و علت آن‌ هم ترکیب زهرآگین سیاست و فساد است. به قول یکی از کارگران: «اگر ترس از انتقام‌گیری نبود، همه به اتحادیه‌ها می‌پیوستند.» [۳۸]

نیروی پلیس ملی بنگلادش، مخصوصا یکی از واحدهای مخوف و بدنام آن که «کنش سریع» خوانده می‌شود «معروفیت زیادی در بی‌رحمی، فساد و بی‌عرضگی دارد.» [۳۹] کارخانه‌داران مرتبا به آن‌ها رشوه می‌دهند تا «کارگران معترض به دیرکرد دستمزد‌های خود را به زور به سر کار بازگردانند.» [۴۰] مرگ در دوران بازداشت «پدیده‌ای بومی محسوب می‌شود» و پلیس علنا می‌پذیرد که از شکنجه برای گرفتن اطلاعات استفاده می‌کند و شنود تلفنی چنان عادی شده‌ است که دولت، مرکزی را برای نظارت بر آن‌ به وجود آورده است. [۴۱] از تولیدکنندگان ظاهرا بی‌‌آزار پوشاک بنگلادش و انجمن صادرکنندگان، به عنوان «دولتی در دولت» نام می‌برند «که قادر به اعمال هرگونه قدرتی هستند.» [۴۲] کارگرانی که سعی می‌کردند اتحادیه تشکیل بدهند مورد ضرب و جرح و دستبرد قرار می‌گرفتند و با اسلحه تهدید می‌شدند. [۴۳]

خود امین‌ الاسلام نیز گرفتار کابوس‌های شکنجه و بازداشت شده بود. در آوریل ۲۰۱۲ که مقامات سعی می‌کردند مرکز همبستگی را برای همیشه از بین ببرند، او ناپدید شد. [۴۴] دو روز بعد جسدش پیدا شد، جسد او را شتاب‌زده در قبری متروکه دفن کرده بودند و آثار شکنجه که مطمئنا مرتکبان آن گروهی حرفه‌ای بودند، بر بدن او پیدا بود. [۴۵]  اکتر که مصمم بود به فعالیت‌های خود ادامه دهد، کمپینی بین‌المللی برای احیای مرکز همبستگی و اجرای عدالت برای قاتلان اسلام راه انداخت. گروه‌های بین‌المللی طرفدار حقوق کارگران و تولیدکنندگان پوشاک در کشورهای غربی نامه‌ای به رئیس جمهور «حسینه» نوشتند و خواستار تحقیق پیرامون مرگ اسلام شدند. [۴۶] دولت زیر فشارهای سنگین اقتصادی و سیاسی با اکراه کمیسیون عالی رتبه‌ای را تعیین کرد تا مسئله قتل اسلام را پیگیری کند. [۴۷]

پیام و مخاطب

اگرچه برخی از توییت‌کنندگان خواستار «بایکوت بنگلادش» هستند، ولی اکتر در پیامش به مصرف‌کنندگان بین‌المللی نظر دیگری را مطرح کرد. اکتر به جای بسته شدن کارخانه‌ها که برای میلیون‌ها کارگر که فرصت انتخاب شغل دیگری ندارند، خودکشی محسوب می‌شود، [۴۸] بر اهمیت تحت فشار گذاشتن کمپانی‌های تولید پوشاک تاکید کرد تا «محل کار را ایمن کنند و دستمزدها را افزایش دهند تا کارگران بتوانند کار آبرومندی داشته باشند.» یکی از کارگران اظهار داشت «اگر مردم دنیا پوشاک‌های تولیدی ما را تحریم کنند، زندگی ما بدتر می‌شود.» بنا به گفته اکتر «می‌خواهیم به مردم یادآوری کنیم که این کورپوریشن‌های طمع‌کار هستند که این صنعت را کثیف کرده‌اند و باید در بنگلادش بمانند و آن را پاکیزه کنند.» [۴۹]

«ربا سیکدر» زمانی که حادثه ریزش رعنا پلازا را به یاد می‌آورد اشک می‌ریخت. او در سالنی مملو از دانشجویان دانشگاه مینه‌سوتا گفت: «درست است که من زنده ماندم، اما شاهد مرگ تعداد زیادی از همکارانم بودم.» [۵۰]  ربا همراه با کالپونا اکتر، به ایالات متحده دعوت شده بود تا برای دانشجویان سخنرانی کند، این سخنرانی‌ها در چارچوب کمپین دانشجویان متحد علیه کارگاه‌های بهره‌کش (به دام‌های مرگ پایان دهید) بود که «از اتحادیه‌های مردمی خط گرفته بودند تا تولیدکنندگان مارک‌های معروف را وادار کنند برای استثمار کارگران جوابگو باشند.» [۵۱]

در نخستین سالگرد ریزش ساختمان، دانشجویان در ایالات متحده خواستار این شدند که دارندگان مجوز فروش پوشاک به دانشگاه‌ها، موافقت‌نامه را امضا کنند، [۵۲] آن‌ها راهپیمایی و شب‌زنده‌داری سازمان دادند و حتی دفتر یکی از روسای دانشگاه‌ها را اشغال کردند تا رابطه خود را با جانسپورت قطع کند. [۵۳]  بیش از ۱۵۰ دانشگاه در کمپین «دانشجویان متحد علیه کارگاه‌های بهره‌کش» مشارکت کردند و نتایج خیره‌کننده‌ای گرفتند. ۲۳ دانشگاه اکنون اصرار دارند که تولیدکنندگان مارک‌ها موافقت‌نامه را امضا کنند و ۱۷ کالج معروف که با تولیدکنندگان مارک‌های معروفی مانند آدیداس و فروت لوم قرارداد دارند، از آن‌ها خواستند که الزامات موافقت‌نامه را رعایت کنند.[۵۴]  دانشجویانی که ارزش‌های اخلاقی را درک می‌کنند، نسبت به کمپین شور و شوق نشان می‌دهند. آن گونه که «گارت استرین»، یکی از هماهنگ‌کنندگان کمپین اظهار داشت: «من فکر نمی‌کنم هیچ کدام از دانشجویان دانشگاه مینه‌سوتا بخواهد که تی‌شرت‌های منقش به آرم دانشگاهشان از زیر خرابه‌های کارخانه‌ها در فاجعه‌ای دیگر بیرون کشیده شود.» [۵۵][۵۶]

اکتر علاوه بر آن که ازحمایت دانشجویان برخوردار بود، با دولت آمریکا نیز لابی می‌کرد تا «فشاری واقعی در چهارچوب مبادلات تجاری بر کورپوریشن‌های آمریکایی و پیمانکاران آن‌ها در خارج از کشور، از جمله بنگلادش وارد کند تا احترام بیشتری برای حقوق کارگران قائل شوند.» [۵۷]  در فوریه ۲۰۱۴، او از دولت آمریکا خواست تا از رعایت حق چانه‌زنی جمعی و ایمنی محل کار در بنگلادش حمایت کند و از بنگلادش خواست که قوانین خود را با استانداردهای سازمان بین‌المللی کار سازگار کند.۵۷ در ژوئن ۲۰۱۳ ایالات متحده، به دنبال گزارش‌هایی مبنی بر «نقائص جدی» در استانداردهای ایمنی، امتیاز ویژه صادرات بنگلادش به آمریکا را به حالت تعلیق در آورد. [۵۸] اکتر معتقد است که این تعلیق «پیامی روشن برای دولت بنگلادش بود که باید مسائل مربوط به حقوق بشر، حقوق کارگر و ایمنی محل کار بهبود یابد.» [۵۹] پیشرفت بنگلادش در این زمینه‌ها مجددا در ژوئیه ۲۰۱۴ مورد بررسی قرار گرفت و علی‌رغم آن که شرایط بهتر شده بود، ایالات متحده اصرار داشت که برای «برقراری مجدد امتیاز ویژه، کارهای بسیار بیشتری باید انجام شود.» [۶۰]

اکتر اگرچه مرتبا نظرات خود را از طریق مصاحبه و مطالب مجلات به مخاطبان بین‌المللی منتقل می‌کند، ولی به عنوان کسی که قبلا خودش کارگر بوده، طرفداران و مخاطبین اصلی او در کف کارخانه‌‌ها هستند. او با استفاده از بحث‌های آزاد در مناسبت‌های مربوط به روز بین‌المللی زن و برگزاری جلسات آموزشی، به نحو خستگی‌ناپذیری کارگران را آموزش می‌دهد و اصرار دارد که مقررات ایمنی به زبان بنگالی ترجمه شود.[۶۱]  کارگرانی مانند «نومیتا ناث»، رئیس اتحادیه در چیتاگنگ نیز اشتیاق زیادی نسبت به بهبودی شرایط کار دارند: «من یک زن هستم و می‌خواهم که زنان نیز حقوق خود را داشته باشند و تنها راهی که می‌توان با استفاده از آن صدای زنان را به گوش همه رساند اتحادیه است… این هدف مبارزه من است … اتحادیه و اتحاد». [۶۲]

فضای مدنی

در نیمه شب پانزدهم اوت ۱۹۴۷، هندوستان رسما استقلال خود را به دست آورد، اما تنها پس از چند ساعت، شورش‌های خونینی کشور را به لرزه در آورد. تنها دو دهه بعد، منطقه بار دیگر دستخوش تجزیه شد. پاکستان شرقی استقلال پیدا کرده و از اسلام آباد جدا شده بود و کشور بنگلادش متولد شد. در شرایطی که گروه‌های سیاسی برای برتری‌طلبی با هم رقابت داشتند، حکومت نظامی برقرار شده و فعالیت اتحادیه‌ها موقتا ممنوع شد. در طی پنج سال دو رئیس جمهور ترور شدند و سومی به جرم فساد به زندان افتاد. نظامیان دو بار کودتا کردند و قدرت را به قبضه در آوردند. از آغاز تاسیس کشور بنگلادش تا سال ۲۰۰۱ شیخ حسینه، تنها نخست‌وزیری بود که توانست برای یک دوره پنج ساله کامل در قدرت باقی بماند. [۶۳]

رئیس جمهور حسینه به رهبران اتحادیه‌ها برچسب «دشمنان ملت» زد، دشمنانی که باید با کمک پلیس جدید صنعتی با مشت آهنین با آن‌ها برخورد شود. او هشدار داد که «ما کسانی را که پشت این قضیه هستند نمی‌بخشیم [کوشش برای سازماندهی به منظور افزایش حداقل دستمزد]. محرکین را پیدا و محاکمه می‌کنیم.»[۶۴] او همچنین حزب اپوزیسیون را متهم کرد که «با نقشه‌ای شیطانی برای کسب منافع سیاسی کارگران صنایع پوشاک را تحریک می‌کند تا هرج و مرج به وجود بیاورد.» [۶۵]

با آن‌که سیستم حکومتی بنگلادش دموکراسی است، ابراز مخالفت تحمل نمی‌شود و فساد در آن کشور بومی شده است. مقررات سفت و سختی برای فعالیت‌های سیاسی و تجمعات و تظاهرات وجود دارد و چند تن از رهبران عالی رتبه اپوزیسیون در شرایط مشکوکی ناپدید شده‌اند.[۶۶] حتی دادگاه عالی بنگلادش، نگرانی خود را نسبت به وضعیت سلامتی رهبر کارگران، «مونتو قوش»، ابراز و تصریح کرد که پلیس نباید او را «شکنجه و تحقیر» [۶۷] کند. باعث تعجب نیست که در این فضای ترسناک سیاسی، اعضای مرکز همبستگی کارگران بنگلادش هم از طرف دولت و هم از طرف کارخانه‌داران مورد آزار قرار گیرند و تولیدکنندگان بین‌المللی پوشاک نیز بی‌تفاوت باقی بمانند.

دولت بنگلادش مدعی است که کنوانسیون‌های ۸۷ و ۹۸ سازمان بین‌المللی کار که دولت آن‌ها را یک سال پس از استقلال پذیرفته بود، اخراج، تهدید و ضرب و جرح اعضای اتحادیه‌ها را ممنوع کرده است و در عین حال قوانین جدیدی از جمله: قانون کار بنگلادش(۲۰۰۶) و قانون انجمن‌های کارگری و روابط صنعتی(۲۰۰۴) برای بهتر کردن این حفاظت‌ها وضع شده است. [۶۸] علی‌رغم این ادعا، مانورهای قانونی زیرکانه‌ای انجام می‌گیرد تا از اجرای آزادی تشکل‌ها و قدرت چانه‌زنی جمعی طفره بروند. در بسیاری از مناطق، تشکل‌های کارگری تنها در روی کاغذ وجود دارند. [۶۹][۷۰] پس از ریزش ساختمان رعنا پلازا، کارگران کماکان با تهدید روبرو بودند، حتی مشاهده شد که یک کارخانه‌دار درخواست عضویت در اتحادیه را در ظرف آشغال انداخته و یک کارخانه‌دار دیگر یکی از اعضای اتحادیه را متهم کرده که «کارخانه را آلوده می‌کند» و به او گفته است که در «روسپی‌خانه کارکند.»[۷۱][۷۲] حتی از اداره‌ای که به امور ان.جی.او ها رسیدگی می‌کند برای ایجاد اختلال در جامعه مدنی و اخلال در امور ان.جی.او ها استفاده می‌شود. تنها در اوت ۲۰۱۰ بیش از ۳۰۰ مجوز ان.جی.او به اتهام «فساد و سوء استفاده ازکمک‌های خارجی» لغو شد. دو ماه قبل از آن، مجوز مرکز همبستگی کارگران بنگلادش نیز لغو شده و حساب‌های آن مسدود و اموالش مصادره شده بود.[۷۳][۷۴]

علی‌رغم تهدیدات حکومت علیه فعالان، مرکز همبستگی کارگران بنگلادش، موارد متعددی از تهدید اتحادیه‌ها توسط دولت و کارخانه‌داران را منتشرکرد تا بی‌اثر بودن حفاظت‌های قانونی موجود را نشان دهد. به دنبال کمپین‌های بین‌المللی، مجوز کار مرکز مجددا در اوت ۲۰۱۳ تائید شد. سازمان نظارت بر حقوق بشر و عفو بین‌الملل طی نامه‌هایی از رئیس جمهور حسینه خواستند که کسب وکارهایی که اقدام به بازداشت اعضای مرکز همبستگی کرده‌اند را تعطیل کند. ۱۹ عضو کنگره درخواست مشابهی داشتند و با سفیر بنگلادش در آمریکا نیز تماس گرفتند. [۷۵][۷۶]

فعالیت‌های فراگستری

کالپونا اکتر، با یاری گرفتن از سناتور‌های آمریکایی و هزاران دانشجو و میلیون‌ها کارگر فقیر بنگلادشی، توانست بهبودی ملموسی در وضع کارخانه‌های کشور به وجود بیاورد. بیش از ۱۵۰۰ کارخانه برای ایمنی تابلوهای برق، سازه مستحکم و سیستم آب‌پاشی خودکار با توجه به قرارداد ۱۱۰ مهندسی مورد بازرسی قرار گرفتند.۷۷  مرخصی زایمان، ایجاد مهد کودک و اتحادیه‌هایی در سطوح کارخانه‌ها نیز در بعضی از واحدها عملی ‌شد. [۷۷][۷۸]

پس ازغوغایی که رسانه‌ها در مورد حادثه به پا کردند، بیش از ۱۷۵ تولید‌کننده مارک‌های معروف به استثنای گروه آرکادیا، موافقت‌نامه را امضاء کردند. [۷۹] گروه آرکادیا مالک مغازه‌های معروف انگلیسی تاپ شاپ و سلف ریدج است. [۸۰] این گروه اصرار داشت که کارخانه‌هایش در بنگلادش با کدهای سختگیرانه مدیریت گروه سازگار هستند. «سرفیلیپ گرین» مدیرگروه در ابتدا از حمایت از این قرارداد سر باز زد.[۸۱]  در طول چند هفته، تاپ شاپ  به صورت قلعه‌ای در آمد که زیر آتش مهاجمین قرار داشت. [۸۲] منتقدین وب‌سایتی به نام «تغییر» راه انداختند و نزدیک به ۱۰ هزار امضاء جمع کردند و گروه آرکادیا در رسانه‌ها به باد انتقاد گرفته شد، حتی چادر سیاهی به نشانه سمبولیک خاک‌سپاری و عزاداری جلوی مغازه مرکزی آن آویزان کردند. [۸۳] سرانجام در سپتامبر ۲۰۱۳ گروه آرکادیا تسلیم شد و به امضاء‌کنندگان پیوست، ولی هنوز چند مارک معروف مانند جانسپورت به مقاومت خود در برابر امضای موافقت‌نامه ادامه می‌دهند، تعدادی از دانشگاه‌ها قراردادهای خود را با تولیدکنندگانی که از امضای موافقت‌نامه امتناع می‌کنند فسخ کرده‌اند و فشار بر آن‌ها را افزایش می‌دهند. [۸۴][۸۵]

علی‌رغم این دستاوردها، مشکلات هم‌چنان باقی است. بازرسان ناظر بر اجرای موافقت‌نامه در بازدید از کارخانه‌‌ها مشکلاتی را شناسایی کرده و از جمله متوجه شدند که بیش از ۹۰ درصد درهای خروجی آن‌ها می‌توانند در شرایط اضطراری قفل شوند.[۸۶] یک فیلم مستند انگلیسی در سال ۲۰۱۴ نشان می‌دهد که دختران نوجوانی دور و بر ۱۳ سال را در کارخانه‌ها با سیلی و لگد تنبیه می‌کنند. بخش‌های دیگر این فیلم نشان می‌دهد که چگونه مدیران کارخانه «واس»، کارکنان را برای پاسخ دادن به سوالات بازرسان توجیه می‌کنند و یا وسایل ایمنی را شتاب‌زده برای اغفال بازرسان بیرون می‌آورند و ازکارگران می‌خواهند که شرکت در جلسات آموزشی را که هرگز وجود نداشته بپذیرند. [۸۷][۸۸]

فعالیت کارگری در فضای پر تنش سیاسی بنگلادش مخاطره‌آمیز باقی مانده است. در یازدهم مه ۲۰۱۴، رهبر یکی از اتحادیه‌ها ربوده شد و روز بعد دو نفر دیگر مورد ضرب و جرح و دستبرد مسلحانه قرار گرفتند. درست یک هفته بعد یکی از مدیران اتحادیه ربوده شده و ربایندگان به او گفتند که اگر به کمپین ادامه دهد کشته خواهد شد. با آن‌که عضوگیری مرکز همبستگی دوباره مجاز شمرده شد، معهذا اکتر احساس آرامش نمی‌کند: «تلفن‌هایمان هنوز شنود می‌شود وما را تعقیب می‌کنند و سرویس‌های امنیتی مرتب سراغ ما می‌آیند و یا تلفن می‌زنند.» [۸۹]

مسئله قتل امین‌الاسلام لاینحل باقی ماند و کمیته عالی که مسئولیت تحقیق آن را به عهده داشت آن را «اسرارآمیز» خواند.[۹۰] علی‌رغم این خطرات، حرکت جنبش کارگری فروکش نکرده است. یکی از رهبران اتحادیه می‌گوید:«می‌دانیم و آگاهیم که تهدید می‌شویم، اما مهم نیست که چه مشکلاتی بر سر راه ما باشد، با آن‌ها روبرو می‌شویم.» [۹۱]

Learn More Section

Books

[1] Siegle, Lucy , and Jason Burke. We Are What we Wear:Unravelling Fast Fashion and the collapse of Rana Plaza. : The Guardian, 2014. Kindle Edition.

[2] Timmerman, K. (2012). Where am I Wearing: A Global Tour to the Countries, Factories, and People That Make Our Clothes [Kindle Edition].

Video

[1] Fault Lines- Made in Bangladesh. (2013, Al Jazeera English). http://www.youtube.com/watch?v=4dQGl_lswYY

[2] The Shirt on Your Back. (2014, April 16).. http://www.theguardian.com/world/ng-interactive/2014/apr/bangladesh-shirt-on-your-back

[3] In-focus Garment Workers of Bangladesh. (2014, January 22).http://www.youtube.com/watch?v=pXBskrO7Kdw

[4] Inside Story- Bangladesh:Sanctions for Safety. (2013, May 3). http://www.youtube.com/watch?v=xXtNR92dwm8

[5] “You can safely invest in Bangladesh” – Interviews with Kalpona Akter. (2010, January 1).http://vimeo.com/12425670

[6] Kalpona Akter & Reba Sikder : Bangladesh Garment Worker Tour. (2014, March 1).http://vimeo.com/89166029

[7] Over 200 Killed in Bangladesh Factory Collapse After Workers Forced to Ignore Building’s Dangers. (2013, April 25). . http://www.democracynow.org/2013/4/25/over_200_killed_in_bangladesh_factory

[8] Survivor of Bangladesh’s Tazreen Factory Fire Urges U.S. Retailers to Stop Blocking Worker Safety. (2013, April 25). . http://www.democracynow.org/2013/4/25/survivor_of_bangladeshs_tazreen_factory_fir

News and Analysis

[1]  “Enemies of the Nation or Human Rights Defenders? Fighting Against Poverty Wages in Bangladesh.” .SweatFree Communities, International Labour Rights Forum, http://www.sweatfree.org/docs/enemiesofthenation.pdf

[2] “Exclusive Interview: Kalpona Akter, Executive Director of Bangladesh Center For Worker Solidarity.” ,https://www.sourcingjournalonline.com/exclusive-interview-kalpona-akter-….

[3] “Freedom in the World: Bangladesh.” . Freedom House, Jan. 2013 http://freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/bangladesh#.U8dpq_mSygV>

[4] Akter, K. (2014, February 11). Prospects for Democratic Reconciliation and Improving Workers’ Rights in Bangladesh. . http://www.foreign.senate.gov/imo/media/doc/Akter_Testimony.pdf

[5] Greenhouse, S., & Harris, E. (2014, April 21). Battling for a Safer Bangladesh. http://www.nytimes.com/2014/04/22/business/international/battling-for-a-…

[6] Newell, S., Ascherman, R., & Strain, G. (2014, June 18). After Rana Plaza: Setting the Record Straight on the Bangladesh safety Accord.  http://usas.org/2014/06/18/after-rana-plaza-setting-the-record-straight-…

[7]  A Chronology of the Investigation of the Murder of Labor Activist Aminul Islam. (2012, August 6). http://laborrights.org/publications/chronology-investigation-murder-labo…

[8] Bangladesh Center for Worker Solidarity Home page:http://www.solidaritycenter.org/content.asp?contentid=1806

[9] BBC Bangladesh profile. (2014, March 19).http://www.bbc.com/news/world-south-asia-12651483

References

[1] Siegle, Lucy , and Jason Burke. We Are What we Wear: Unravelling Fast Fashion and the collapse of Rana Plaza. : The Guardian, 2014. Kindle Edition.

[2] “Over 200 Killed in Bangladesh Factory Collapse After Workers Forced to Ignore Building’s Dangers.” . Democracy Now!, 23 Apr. 2013. Web. 17 July 2014. <http://www.democracynow.org/2013/4/25/over_200_killed_in_bangladesh_factory>

[3] Ibid 1

[4]  “Bangladesh Disaster:”Little Help” For Rana Plaza Victims.” . BBC News, 24 Oct. 2013. Web. 17 July 2014. <http://www.bbc.com/news/world-asia-24649848>.

[5]  Ibid 1

[6]  Davnath, Arun. “Bangladesh Raises Minimum Wage for Garment Workers After Unrest.” . Bloomberg News, 15 Nov. 2013. Web. 17 July 2014. http://www.bloomberg.com/news/2013-11-13/bangladesh-garment-factories-to-stay-shut-amid-worker-protests.html

[7] “Bangladesh factory collapse: pope condemns ‘slave labour’ conditions.” . The Guardian, 1 May 2013. Web. 17 July 2014. <http://www.theguardian.com/world/2013/may/01/bangladesh-factory-pope-slave-labour>.

[8]  Hossain, Jakir, Mostafiz Ahmed, and Afroza Akter. “Bangladesh Labour Law: Reform Direction.” . BILS Research and Advisory Team, 1 Nov. 2013. Web. 17 July 2014. <www.ituc-ap.org/wps/…/report-of-the-baseline-study-on-bangladesh.pdf>.

[9] “Enemies of the Nation or Human Rights Defenders? Fighting Against Poverty Wages in Bangladesh.” . SweatFree Communities, International Labour Rights Forum http://www.sweatfree.org/docs/enemiesofthenation.pdf I Nov 2010

[10] “Bangladeshi Labor Activist Finds Burned Clothes with Wal-Mart Labels at Site of Deadly Factory Fire.” . Democracy Now!, 27 Nov. 2012. Web. 17 July 2014. <http://www.democracynow.org/2012/11/27/bangladeshi_labor_activist_finds_….

[11]  “Bangladeshi finance minister plays down impact of Dhaka factory collapse.” . The Guardian, 3 May 2013. Web. 17 July 2014. <http://www.theguardian.com/world/2013/may/03/bangladesh-finance-minister-factory-collapse>.

[12]  “Garment Factory Fire Incidents Since Tazreen Factory Fire 2012 .” . Solidarity Center, 9 Apr. 2014. Web. 7 July 2014. <http://www.solidaritycenter.org/Files/Bangladesh.Garment%20Factory%20Fir….

[13]  Donaldson, Tara. “Exclusive Interview: Kalpona Akter, Executive Director of Bangladesh Center For Worker Solidarity.” . Sourcing Online Journal, 25 Nov. 2013. Web. 17 July 2014. <https://www.sourcingjournalonline.com/exclusive-interview-kalpona-akter-….

[14]  Donaldson, Tara. “Exclusive Interview: Kalpona Akter, Executive Director of Bangladesh Center For Worker Solidarity.” . Sourcing Online Journal, 25 Nov. 2013. Web. 17 July 2014. <https://www.sourcingjournalonline.com/exclusive-interview-kalpona-akter-….

[15] See Note 9

[16] Ibid

[17]  North, James. “Bangladeshi Garment Workers Fight Back.” . The Nation, 15 Nov. 2013. Web. 17 July 2014. <http://www.thenation.com/article/177181/bangladeshi-garment-workers-figh….

[18] Young, E. (2013, April 26). Bangladesh Textile Workers’ Deaths “Avoidable”. . Retrieved July 19, 2014, from http://www.bbc.com/news/business-22296645

[19] Akter, K. (2014, February 11). Prospects for Democratic Reconciliation and Improving Workers’ Rights in Bangladesh. . Retrieved July 19, 2014, from http://www.foreign.senate.gov/imo/media/doc/Akter_Testimony.pdf

[20]  Greenhouse, S., & Harris, E. (2014, April 21). Battling for a Safer Bangladesh. . Retrieved July 19, 2014, from http://www.nytimes.com/2014/04/22/business/international/battling-for-a-…

[21] See Note 10

[22] See Note 1

[23] Signatories. (2014) . Retrieved July 19, 2014, from http://www.bangladeshaccord.org/signatories/

[24] See Note 1

[25]  Experts: Bangladesh Accord is a Game Changer. (2013, September 12). . Retrieved July 19, 2014, from http://www.solidaritycenter.org/content.asp?contentid=1716

[26]  Newell, S., Ascherman, R., & Strain, G. (2014, June 18). After Rana Plaza: Setting the Record Straight on the Bangladesh safety Accord. . Retrieved July 20, 2014, from http://usas.org/2014/06/18/after-rana-plaza-setting-the-record-straight-…

[27] See Note 9

[28]  Open Letter to Professor Posner from University of California, Santa Barbara Faculty Members. (2014, May 22). . Retrieved July 19, 2014, from http://northfacedeathtraps.com/files/2014/05/Joint-letter-re-Stern-Bangl…

[29] See Note 17

[30] Ibid

[31] See Note 9

[32] See Note 19

[33] See Note 9

[34] See Note 17

[35] See Note 20

[36] Ibid

[37] Solidarity Center Mourns Death of Aminul Islam. (2012, April 12). . Retrieved July 19, 2014, from http://www.solidaritycenter.org/content.asp?contentid=1427

[38] See Note 17

[39] See Note 20

[40] Ibid 

[41] See Note 9

[42]  See Note 13

[43] Bangladesh: Attacks on Union Leaders Escalate at Industrial Park. (2014, May 28). . Retrieved July 20, 2014, from http://www.solidaritycenter.org/content.asp?contentid=1889

[44] See Note 9

[45] See Note 20

[46] Request for investigation into the death of Mr. Aminul Islam Bangladesh Center for Worker Solidarity (BCWS). (2012, April 18). . Retrieved July 19, 2014, from bangladeshassnltr-bcws1204-FINAL.pdf

[47]  A Chronology of the Investigation of the Murder of Labor Activist Aminul Islam. (2012, August 6). . Retrieved July 19, 2014, from http://laborrights.org/publications/chronology-investigation-murder-labo…

[48] See Note 17

[49] Ibid

[50] Nunez, F. (2014, February 24). Bangladeshi garment worker leaders call for student support. . Retrieved July 20, 2014, from http://www.mndaily.com/news/campus/2014/02/22/bangladeshi-garment-worker…

[51] See Note 26

[52]  Li, K., & Considine, A. (2014, April 16). On One Year Anniversary of Rana Plaza Collapse, Students And Workers Call For Action. . Retrieved July 20, 2014, from http://usas.org/2014/04/16/on-one-year-anniversary-of-rana-plaza-collaps…

[53]  Newell, S. (2014, April 15). USC Students Occupy President’s Office to Cut Ties With Jansport/VF Corporation. . Retrieved July 20, 2014, from http://usas.org/2014/04/15/usc-students-occupy-presidents-office-to-cut-…

[54] See Note 26

[55] See Note 50

[56] See Note 10

[57] See Note 19

[58]  Kenneally, I. (2014, April 15). U.S. Government Won’t Renew Bangladesh’s GSP Status. . Retrieved July 20, 2014, from https://www.sourcingjournalonline.com/u-s-government-wont-renew-banglade…

[59] See Note 19

[60] See Note 58

[61] See Note 9

[62]  Bangladesh Union President: Empowering Women Through Unions. (2014, May 7). . Retrieved July 20, 2014, from http://solidaritycenter.org/content.asp?contentid=1878

[63]  Bangladesh profile. (2014, March 19). . Retrieved July 20, 2014, from http://www.bbc.com/news/world-south-asia-12651483

[64]  Bangladeshi opposition leader loses protection. (2001, November 27). . Retrieved July 20, 2014, from http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1678655.stm

[65] See Note 9

[66] See Note 14

[67]  BANGLADESH CENTER FOR WORKER SOLIDARITY CRISIS AND CONTEXT. (2010, September 3). . Retrieved July 20, 2014, from http://www.sweatfree.org/docs/BCWS_update.pdf

[68]  Survey of Violations of Trade Union Rights: Bangladesh. (2010, March 3). . Retrieved July 20, 2014, from http://survey.ituc-csi.org/Bangladesh.html#tabs-2

[69]  Empowering Workers in Bangladesh Export Processing Zones. (2014, February 18). . Retrieved July 20, 2014, from http://www.solidaritycenter.org/content.asp?contentid=1806

[70] Bangladesh: Protect Garment Workers’ Rights. (2014, February 6). . Retrieved July 20, 2014, from http://www.hrw.org/news/2014/02/06/bangladesh-protect-garment-workers-ri…

[71] See Note 9

[72] Ibid

[73] See Note 17

[74] See Note 28

[75] See Note 20

[76] See Note 28

[77] See Note 20

[78] See Note 9

[79] See Note 52

[80]  Goodley, S. (2013, July 23). Topshop tycoon attacked for refusal to sign Bangladesh safety deal. . Retrieved July 20, 2014, from http://www.theguardian.com/fashion/2013/jul/23/topshop-philip-green-safe…

[81] Ibid

[82]  Moodley, K. (2013, November 11). Philip Green: Stop attacking Topshop over Bangladesh accident. . Retrieved July 20, 2014, from http://www.cnbc.com/id/101174066#.

[83]  Topshop bosses bow to public pressure on Bangladesh factory safety. (2013, September 16). . Retrieved July 20, 2014, from http://www.waronwant.org/news/latest-news/17985-topshop-bosses-bow-to-pu…

[84]  Chen, M. (2014, May 12). NYU Just Dropped Its Contract with JanSport- Why is that a Victory for Global Labour Rights?. . Retrieved July 20, 2014, from http://www.thenation.com/blog/179792/nyu-just-dropped-its-contract-jansp…

[85]  #Orphan’s Place Retrieved , from https://twitter.com/orphansplace

[86] See Note 20

[87]  Brignall, M., & Butler, S. (2014, February 6). Bangladesh garment factories still exploiting child labour for UK products. . Retrieved July 20, 2014, from http://www.theguardian.com/world/2014/feb/06/bangladesh-garment-factories-child-labour-uk

[88] Ibid

[89] See Note 9

[90] See Note 42

[91] See Note 62