«متهم» کسی است که در مراحل اولیه تحقیقات و رسیدگی به اتهام قرار دارد. او در این مرحله، صرفاً مشکوک به انجام عملی است که در قانون، «جرم» تلقی شده و برای آن مجازات تعیین شده است، ولی هنوز مشخص نیست که واقعا جرم مورد نظر را مرتکب شده یا نه.
در حقیقت متهم در مرحلهای قرار دارد که مدعی است مورد بهتان و تهمت قرار گرفته و در این مرحله هیچ حکمی هم علیه او صادر نشده است.
اما «محکوم به حبس» یا مجرم محکوم به زندان، کسی است که اتهامش از نظر قاضی دادگاهی که به پرونده او رسیدگی کرده، ثابت شده است. او عملی انجام داده که جرم بوده و مجازات آن عمل، زندان است؛ اگرچه قاضی مربوطه عدالت، انصاف و بیطرفی را در رسیدگی به پروندهاش رعایت نکرده باشد.
بنابراین فرق اساسی بین «متهم» و «محکوم به حبس» یا مجرم، در این است که یکی در موقعیت شک و تردید قراردارد – که به او متهم میگویند – و دیگری در موقعیت یقین قرار دارد و در دادگاه نیز محکوم شده که مدتی را در زندان بگذراند و محکوم به حبس و مجرم است.
اما مددجو کیست؟ و چه فرقی با متهم یا محکوم به حبس دارد؟
طبق آئیننامه اجرایی سازمان زندانها، مصوب سال ۱۴۰۰، به متهم یا محکومی که در زمان ارتکاب جرم کمتر از ۱۸ سال سن داشته است و باید در «کانون اصلاح و تربیت» نگهداری شود، «مددجو» گفته میشود. البته در عرف رایج، این واژه در مورد زندانیان بزرگسال نیز به کار میرود.